Valjevo

Sırbistan’ın batısında yer alan 200.000 nüfuslu Valjevo, merkezi Kolubarskog olan ve beş belediyeli (Mionica, Osečina, Ub, Lajkovac i Ljig) bir şehirdir. 2011 yılında yapılan nüfus sayımına göre Valjevo’da 90.312 yerleşikten 59073’ü şehirli ve taşralı, 31.239’u ise kırsal nüfusu oluşturmaktadır. Sava’nın bir kolu olan Kolubara nehri yakınında kurulan ve ılıman iklime sahip olan şehir, 185m. rakıma sahiptir ve 905 km2 ’lik bir alana yayılmıştır.

Valjevo ulaşım açısından elverişli bir konuma sahip. Kuzey ve güney Sırbistan’ı birbirine bağlayan ülkedeki en önemli arter İbar otobanına oldukça yakın olan Valjevo, başkent Belgrad’a 100 km uzaklıkta. Bu otoban Valjevo üzerinden Adriyatik Denizine, Bosna Hersek’e, verimli topraklarıyla tahıl ambarı Mačva’ya ve Batı Sırbistan’daki diğer önemli merkezlere - Šabac, Užice, Loznica and Bajina Bašta - giden ana yollara bağlanır. Belgrad – Bar otobanı da Valjevo üzerinden geçerek Belgrad’ı Montenegro ve Adriyatik Denizine bağlar.

Bölgedeki en eski yerleşim yeri paleolitik çağa ait olup Petnica adlı mağaranın yakınlarında bulunmuştur. Valjevo’dan bahseden yazılı belgelerden en eskisi 1393 tarihli Dubrovnik arşivlerinde geçmekte. Valjevo kavşak görevi gören, Dubrovnikli ünlü tüccarların uğradığı bir meydan olarak kuruldu. Evliya Çelebi (1660), Felix Kaniz(1860 ve 1888), Hans Vogel seyahatlerinde buradan bahsetmişlerdir. Şehir merkezinin sağında Osmanlı döneminden kalma, 17. yy.’a ait ancak bugün 19.yy. sonlarına ait bir görüntüsü olan Tešnjar (Türk çarşısı) bulunmakta. Kral Aleksa Nenadović ve Ilija Birčanin’in 1804 şubat ayında idam edilmeden önce alıkonuldukları yer olan, günümüze kadar en iyi korunmuş bina Müsellim Konağı da Valjevo’da. Sırp tarihinde “kralların bertarafı” olarak geçen bu olay, Osmanlı hâkimiyetine karşı Sırp isyanını hızlandırmıştır. Bu nedenle Müsellim Konağı bugün I. ve II. Sırp isyanını temsil eden bir müze işlevini görmektedir. Silah ve mühimmat deposu olarak kullanıldıktan sonra Prens Miloš Obrenović tarafından 1836’da yeniden inşa edilen Nenadović Kulesi (1813) şehir merkezine hâkim bir tepede yer almakta.

Sırp isyanının ilk liderini, Sırbistan’ın ilk bakanını, ruhani lider ve yazar Kral Aleksa’yı, Başrahip Mateya, Dük Jakov, Sima ve Jevrem, yazar Čika Ljuba ve Kral Peter Oslobodioca’nın annesi Persida’yı bahşeden ünlü Sırp aile Nenadovićlerin memleketi Brankovina, Valjevo’ya oldukça yakın. Rabrovici yakınlarında doğan ünlü Sırp şair Desanka Maksimović de çocukluğunu burada, Brankovina’da geçirdi, ilkokulu da burada okudu. Hayatı boyunca burayla gönül bağını sürdürdü, burayı sık sık ziyaret etti. Son yıllarını burada geçiren şair, son isteğine bağlı kalınarak Brankovina Kilisesi mezarlığında asırlık bir meşe ağacının gölgesine gömüldü. Aziz Arhanđela Kilisesi, rahip okulu, Desanka okulu, eski mahkeme, Nenadović ailesi ek binası, Desanka Maksimović ve Nenadovićlerin mezarlığının yanı sıra Brankovina Kilisesi bahçesindeki zarif eski evleri (sobrašice) ile Brankovina’nın çehresi kültürel – tarihsel bir yapılanmayla kuşatılmış durumdadır.

Valjevo’nun hemen yakınında ortaçağa ait ünlü bir manastır bulunmakta, Ćelije Manastırı. 14. yy’dan kalma bu manastır, muhteşem güzellikteki Gradac nehri kanyonunda. Burası, Lelić Manastırı ile birlikte yıl boyunca çok sayıda hacının buluşma yeri olmasının yanı sıra Aziz Sava’dan sonra en önemli ruhanî yol gösterici, pek çok dinsel ve felsefi çalışmanın yazarı, Oxford felsefe bölümünden doktora sahibi ünlü din âlimi Nikolaja Velimirovića’dan kalanları da korumakta. 17. yy.’dan kalma (erken orta dönemden olduğuna inanılmaktadır) Pustinja Manastırı da emsalsiz mimarisi, iyi korunmuş, değerli freskleri ve bunların arasında Unesco tarafından koruma altına alınan Jovana Krstitelja’nın freskleri büyük önem arz etmekte. Pokrova Presvete Bogorodice Kilisesi ise 1836’da inşa edilmiştir. Yeni bir tapınak da Vaskrsenja Graca ve Kolubar nehirlerinin ağzında Hrama Vaskrsenja Gospodnjeg adıyla inşa edilmekte. 1948’den geçen yüzyılın yetmişlerine kadar burada rahiplik yapan teolog Dr. Justinu Popović de çok ünlü. Sırp Felsefe Derneği’nin kurucularından biri olan Ortodoks Popović, Ortodoksluk hakkında sayısız yapıtın sahibidir.

Kenti çevreleyen dağları (Medvednik, Jablanik, Povlen, Maljen, Suvobor) ve tepeleriyle Valjevo; orman meyveleri, şifalı bitkiler ve temiz hava vahasıdır. Çevresi sanayileşmeden korunmuş, toprağı kirletilmemiştir. Bu sayede gıdaları sağlıklı, avlanma ve balıkçılık için şartları uygun, nehirleri muhteşemdir. Maljen dağı platosunda ortalama 1000 metre yükseklikte, Valjevo’ya 38, Belgrad’a 110 km. uzaklıktaki Divčibare, 100 yıllık bir piknik geleneğine sahip. Divčibare’nin “hava banyosu” dinlenme, hoşça vakit geçirme ve rehabilitasyon için ideal. “Hava banyosu” tabiri, deniz havasının karışımıyla oluşan Carpathian ve Panonian klimasının solunum sistemine olumlu etkide bulunması anlamına geliyor. Ancak bu alan özel konaklama gerektirmekte. Dağcılık tutkunları diğer Valjevo dağlarında kendilerine konaklamak için yer bulabilirler.

Vrujci hamamında yüzme havuzlu spor tesislerinin yanı sıra romatizmal hastalıklar için çamur banyosu mevcut.

KKent merkezinde sona eren, neredeyse hiç el değmemiş doğasıyla Gradac nehri kanyonu, Valjevo’da sıcak yaz günlerinde en gözde piknik alanı. Sadece temiz sularda yaşayan su samurlarının varlığıyla Gradac, Avrupa’nın en temiz nehirlerinden biri. Nehir alabalıkla dolu olduğundan sinek olta tutkunları için burası tam bir cennet. Eski su değirmenleri, Valjevo belediye meclisi tarafından Gradac Ekoloji Derneği’ne tevdi edilen 1300 hektarlık bu doğal zenginliğin sembolü.

Valjevo’ya 5 km. uzaklıktaki Petnici’de balıkçıların ve yüzücülerin buluşma yeri Pocibrava Gölü’nün yanı sıra açık havuzlar ve küçük sporlar için alanlar bulunmakta.

Brankovina’daki sergileri ile I. ve II. Sırp İsyanı Müzesi’ni bünyesinde barındıran Ulusal Müze, Kültür Varlıklarını Koruma Enstitüsü, Tarih Arşivi, bilim, yerli ve çocuk bölümleriyle Şehir Kütüphanesi, 630 koltuk kapasiteli ve tam donanımlı Kültür Merkezi, sergi ve forumlar için kullanılan “Galeri 34” ile Gençlik Merkezi buranın en önemli kültür kurumları. Çalışmaları küratörler tarafından uzun süredir sergilenen, “Mediala”dan sonra fantastik resmin temsilcilerinden akademisyen Ljuba Popović (1953 – 63 dönemi)’nın eserlerinin sergilendiği Modern Galeri ve farklı stillerdeki yabancı ressamların eserlerinin sergilendiği Radovan Mića Trnavac Uluslararası Sanat Stüdyosu olmak üzere Valjevo’da iki seçkin galeri bulunmakta. Koro, folklor, müzik ve dram topluluğu olan Abrašević Kültür ve Sanat Topluluğu (KUD) da burada. Topluluk Abrašević,“Mala scena” adlı özel tiyatroda ve Valjevo lisesi drama stüdyosunda da performans sergilemekte. Şehirdeki en ünlü iki kültürel etkinlik Dvorište Kütüphanesi “yaz yazınsal söyleşileri” ile Desanka Mayıs Konuşmalarının eşlik ettiği ve Brankovina’da Zadužbina Desanke Maksimović Vakfı Şiir Ödüllerinin de verildiği Tešnjar Akşamları ve JU Caz Festivalidir.

ŞEHİR ETKİNLİKLERİ